İdlib çatışmasını erteleme amaçlı ve Ankara’yı Moskova-Tahran-Şam çizgisine yaklaştırmayı ve Suriye’de daha yaygın bir savaşı engellemeyi hedefleyen Türkiye-Rusya anlaşması Şam hükümeti tarafından olumlu karşılandı ve İranlılarla pek çok istişarenin ardından gerçekleşti.

Welayet News - Suriye hava savunması Pazartesi gecesi yanlışlıkla bir Rus gözlem uçağını (Ilyushin IL-20M 90924) vurarak 15 kişilik mürettebatının ölümüne yol açtı. Bu olay bir İsrail F-16'sının Şam havaalanındaki bir İran askeri kargo uçağını tahrip edip ikinci pilotunun ölümüne sebep olmasından bir gün sonra gerçekleşti. Rus uçağının vurulduğu esnada 4 İsrail F-16'sı kuzeydeki Lazkiye şehrinin civarındaki Suriye ve İran'ın askeri hedeflerine saldırdılar. Suriye hava savunması gelen füzelere cevap verdi ve bu esnada Himeymin askeri üssüne doğru alçalma pozisyonunda olan Rus uçağını vurdu. Bu hadise başkan Putin ile başkan Erdoğan arasındaki, İdlib çatışmasını durdurarak Suriye ordu karargâhları ve askeri noktalarının tamamen ortadan kaldırılması ihtimalini (ABD ve AB saldırısıyla) devre dışı bırakan anlaşmanın imzalanmasından sadece birkaç saat sonra meydana geldi. Daha kapsamlı bir savaşa doğru ittirenler kimler ve Rusya ve İran niçin Suriye'deki pek çok provokasyonu yanıtsız bırakıyor?

Suriye ve müttefiklerinin ülkenin güneyini kurtardıktan ve tüm askeri kaynakları kuzeydeki İdlib şehrine yönlendirmesinden sonraki birkaç ay boyunca Levant bölgesinde savaş tamtamları daha sesli çalınmaya başladı. Şehir Türk kontrolünde ve 2 milyondan biraz daha az nüfusa ev sahipliği yapıyor (bunların on binlercesi cihadistler ve ağır silahlara sahip Türk vekil güçleri). ABD ve Avrupa “şehir karşısında kimyasal silahlar kullanılması durumunda” Suriye'yi bombalayacaklarını dillendirmişti. Bu aslında İdlib'deki özel gruplara bir saldırı başlatıp ABD-AB kuvvetlerine ateş güçlerini devreye sokarak Suriye'nin hava kuvvetleri ve havaalanlarını yok etmek için bahane verme amaçlı açık bir davetti. İşte Rusya/Suriye ve İran'ın İsrail'in pek çok provokasyonuna cevap vermemelerinin ve Rusya ve Türkiye arasında İdlib'deki savaşı durdurma amacıyla yapılan anlaşmanın anahtarı buydu.

Karar verici kaynaklar şunları söylediler:

“Rusya, tezgâhlanmış bir kimyasal saldırı sonrasında ABD ve Avrupa'nın Suriye ordusunu yok etme niyeti hakkında ciddi biçimde endişe duyuyordu. ABD bu hedef arkasında, Suriye'yi bombalamak için Britanya, Fransa ve Almanya'yı içeren bir koalisyonunu toplamayı başardı ve bu durumda Rusya için buna askeri cevap vermek çok zor olacaktı. Putin ABD'nin niyetlerinin farkında ve 3. Dünya Savaşı başlatmak için değil savaşı bitirmek için Suriye'de. Fakat Suriye'nin yaralarını sardığını ve Rusya'nın Ortadoğu'daki kontrolünü artırdığını örmek Amerikan çıkarlarına aykırı.”

İdlib çatışmasını erteleme amaçlı ve Ankara'yı Moskova-Tahran-Şam çizgisine yaklaştırmayı ve Suriye'de daha yaygın bir savaşı engellemeyi hedefleyen Türkiye-Rusya anlaşması Şam hükümeti tarafından olumlu karşılandı ve İranlılarla pek çok istişarenin ardından gerçekleşti. Mesela, Suriye ordusunun Şuayrat askeri havaalanını hazırlayıp teçhiz etmesi 3 yılını almış, ABD ise burayı üç yıl daha devre dışı bırakmak için sadece 3 dakikasını harcamıştı. Rusya, Suriye ve İran, Suriye'nin ekonomisi ve imkânları üzerine daha fazla yük bindirmek istemiyor. Üstelik zayıf bir Suriye ordusu İdlib ve çevresindeki 60,000-70,000'den fazla cihadist ve isyancıyı kuşatmayı kırarak Halep'e doğru harekete kışkırtabilir ve savaşın bu şekilde yaygınlaşması Suriye'nin birliğinin düşmanlarına tekrar güç kazanmak için yeni fırsatlar yaratabilir.

Şam, savaş atmosferini dindirdiği ve Ankara'ya cihadistleri silahsızlandırıp onlara saldırmak ya da çoğunu kendi vekil güçlerine dahil etmek için daha fazla vakit sağladığı için mutlu. Suriye hükümeti anlaşma uygulanırsa bundan fayda görecek, zira anlaşmaya göre tüm ağır silahların Türkiye'ye teslimi öngörülüyor ve bu durum cihadist ve isyancıların askeri kapasitesini ciddi oranda azaltacak.

Dahası da var, anlaşmada resmen ilan edilmeyen şey ise Türkiye'nin ABD-AB'yi Suriye'yi bombalamak için provoke edecek bir kimyasal saldırı tezgâhının düzenlenmemesi garantisi vermesi.

İsrail Pazar akşamı Şam havaalanı pistindeki bir İran kargo uçağına füze attı. İsrail füzeleri doğrudan uçağı hedeflemiyordu ve civarına isabet ettiler. Fakat uçağın alev alıp yardımcı pilotun ölümüne yol açacak derecede yakına düştüler. Bu İsrail tarafından öngörülmüyordu, ayrıca Suriye'deki 7 yıllık savaşta ilk kez böylesi bir hedef vurulmuştu.

Suriye'deki karar alıcılara göre İsrailliler Rusya'dan “İran'dan Hizbullah ve Suriye'ye yapılan silah akışını kesmelerini” istediler. Moskova Tel Aviv'i “bu kavga bizi ilgilendirmiyor ve İran'ın müttefiklerine yaptığı silah sevkiyatını kontrol etmeye hazır değiliz” diye cevapladı.

Aynı şekilde İran da Rusya'dan İsrail'i Suriye'deki güçlerine ve müttefiklerine yaptığı saldırıları durdurmaya zorlamasını istediğinde Moskova aynı cevabı verdi: “İsrail ile mücadelenizin bir parçası olmak istemiyoruz.”

Fakat İran savunma bakanının Suriye'ye, ülkeleri ve Lübnan üzerindeki İsrail jetlerini tehlikeye atacak hava savunma füzelerini sağlama sözü vermesinden sonra (Rusya S-300'leri sağlamaktan çekindi) İsrail bir adım ileri hareket etme kararı aldı. İsrail'in Suriye'nin kapasitesini güçlendirecek her kargoyu ve Suriye'de tam isabetli füze üreten her fabrikayı vurma kararı almasının sebebi bu. Bununla birlikte, Suriye'deki kaynaklara göre İran kendi müttefiklerine İsrail'in Suriye'nin füze kapasitesine ve Hizbullah'ın Lübnan'daki silahlarına zarar vermesini engellemek için gerekli teknolojiyi ve hava savunma füzelerini ulaştırdı bile.

Kaynak “İran Suriye'de 15 kargo uçağı kaybetse de bu durum müttefiklerine gerekli yardımı sağlamasını durduramayacak” şeklinde konuştu.

Rusya ve Türkiye arasındaki İdlib anlaşmasından birkaç saat sonra İsrail jetleri Suriye'nin askeri kapasitesini geliştirmek için faaliyet yürüten askeri bir tesise saldırdılar. Hedefe 4 füze isabet ederken diğer füzeler Suriye savunma sistemi tarafından engellendiler. Bununla birlikte Banyas'ın (uçağın kalıntılarının bulunduğu yer) 27 km ötesinde inmek için manevra yapan bir Rus keşif uçağı da bir Suriye füzesiyle vuruldu.

Suriye'deki Rus komutasının bir parçası olan kaynak şöyle konuştu:

“Rusya Suriye'deki süper güçlük pozisyonunu kullanmadaki isteksizliğinin ve herhangi bir dış gücün (ABD, AB ya da İsrail) kendi kontrolündeki bir yerdeki müttefiklerini bombalamasına engel olmadaki başarısızlığının bedelini ağır bir şekilde ödedi. ABD, Obama döneminde kendi kuvvetlerinin üslendiği bir bölgeyi korumak için buranın çevresindeki (al-Tharda dağları) Suriye askerlerine saldırdı ve yüzlercesini öldürdü, aynı şeyi Deyr ez-Zor ve el-Badiya'da da yaptı. İsrail füzeleri Himeymin Rus-Suriye havaalanının üstünden uçtu ve Şuayrat havalanını vuran Amerikan Tomahawk'ları da Rus güçlerinin başları üzerinden geçti.”

Rus uçağının düşürülmesinin İsrail'i bundan sonra Suriye üzerinde uçmak için saatler önce koordinasyon sağlayıp onay almak zorunda bırakması bekleniyor. Bu durum Suriye ve müttefiklerine İsrail füzeleri ve jetlerini bekleme ve zararı sınırlandırmak için hassas silahları uzaklaştırma fırsatı verecek.

Moskova belli bir bedel ödedi fakat İsrail avantajını kaybetti ve bu da Rusya'nın müttefikleri lehinedir. İsrail'in Suriye'deki gezintileri burada bitmemiş olabilir, çünkü İsrail başka bir ülke ya da grup karşısındaki savaş ya da saldırılarını meşrulaştırmak amacıyla her zaman dediği gibi “ulusal güvenliğini savunmak” için kendini hiçbir şekilde sınırlandırmıyor. İsrail'in Suriye hava sahasını ihlalleri tamamen ortadan kalkmayabilir fakat birkaç gün boyunca azalacak ve bu durum da İran ve müttefiklerine tahrip edilmiş kapasitelerini tekrar inşa fırsatı verecektir.

İran, Rusya ve Suriye, İdlib çatışmasını İsrail ve ABD tarafından tetiklenmiş yeni bir savaşa çekilmek için durdurmadı. Rusya, İran ve Suriye'nin, dünya karşısında zayıf görünmeleri bedeline rağmen ABD, İsrail ve Avrupa'ya herhangi bir savaş başlatmak için bahane vermelerine engel olan şey bu. Bu riskli kararlar Suriye'nin tekrar ayakları üstünde durması için veriliyor. ABD müesses nizamındaki savaş yanlılarını durdurmak için bu çok önemli. Bunlar ayrıca bu üç ülkenin Suriye'deki gereksiz bir savaşta tüm ekonomik kaynaklarını kurutmamaları için de gerekli.

MedyaŞafak