Mehr Haber Ajansı'na konuşan Sudanlı araştırmacı-yazar İbrahim Nassır Afrika'daki son gelişmeleri değerlendirdi.

Welayet News  - Sahraaltı ve eski Fransa sömürgelerinden Nijer’de 26 Temmuz günü Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alay Komutanı General Omar Tchiani tarafından Devlet Başkanı Muhammed Bazoum görevden alınmişti. Askerlerin gerçekleştirdiği bu gelişme kimilerince “darbe” olarak adlandırılırken, kimilerince de “Fransız hakimiyetine karşı” bir başkaldırı gibi görüldü. Bu olayın benzeri Mali'de de yaşanması ile birlikte Afrika Emperyalizme karşı mı duruyor diye akıllara soru işareti bıraktı.

Peki darbelerin kıtası olan Afrika'da daha hangı ülkelerde darbe yaşanabilir?

Mehr Haber Aajansı konu ile ilgili Sudanlı araştırmacı-yazar İbrahim Nassır bir röportaj gerçekleştiridi. Aşağıdaki yazıda bu röportajı okuyabilirsiniz:

*Nijer ve Gabon’daki darbelerin sebebi nedir?

Afrika’da bağımsızlıktan bu yana 214 darbe yaşandı. Burada en çok darbe yaşanan ülke ise Sudan. Sudan’da 17 darbe yaşanmıştır. Afrika’daki darbeler geleneksel hale gelmiş ama son zamanlarda Afrika’da bir uyanış var. Bunun iki sebebi var: Birincisi halkların refah seviyesini yükseltme isteği, ikinci sebebi ise halkların Fransa ve ABD hegemonyasında olmasından dolayı rahatsızlığı. Bundan dolayı ordu ve ordu komutanları halkın isteklerini yerine getirmek için darbe yapmak zorunda kaldılar. Halkın büyük kısmı bu darbeleri destekliyor. Mesela Nijer’deki darbe çok farklı bir darbe; Muhammed Bazum halkın sevdiği bir liderdi; Bazum aslen Libyalı ama Nijer’de bir Cumhurbaşkanı olarak seçildi; Bazum Fransa hegemonyasında olduğu için devrildi.

Aslına Fransa Afrika’nın kaderi; Çünkü Afrika ülkelerin ulusal kimliklerini, ekonomisi ve güvenliği Fransa hegemonyasının altında. Hatta biz bu ülkelere Frankfurt ülkeleri diyoruz. Bu ülkelerin liderleri hepsi Fransa’da eğitim almış. Bu ülkeler Fransa’ya bağlıdır ve Fransa’dan kopmak bedelli olur. Hatta son yıllarda bazı Afrika ülkeleri dengeleme politikasına gittiler; Yani hem Fransa hem de Rusya ve Çin ile ilişkilerini iyi tutmaya çalıştılar. Ama bu strateji zemini olmayan bir stratejiydi. Zira bu ülkeler özellikle güvenlik anlamda Fransa’ya bağlılar. Hatta ülkenin parası Fransa Merkez Bankası’nda basılıyor. Bu nedenle Fransa’dan kopmak bu kadar hızlı bir zamanda gerçekleşemez. Fransa’nın bu ülkelerde yatırımları var Bu ülkeden kopmak Afrika için bedelli olur. Nijer, Mali ve ya Burkina Faso dünyanın en fakir ülkeleri olarak biliniyor. Bu nedenle bir askeri yapısının iktidari ele geçirmek ve Fransa ile bağlantılarını kesmek bu kadar da kolay olmayacak. Fransa’dan bağımsız süreci aşamalı olması gerekiyor.

Aşamalı dediysem şu şekilde olmalı: Önce Afrikalılar ne istediklerini belirlemeli, sonra hangi araçlarla bu hedefe ulaşabilirler onu bilmeliler. Sorunun ne olduğunu da bilmeliler. Mesela sorun Fransa ise bu ülkeden kopmak yerine uranyum gibi bazı anlaşmaları kendi lehine olarak tekrardan düzenlemeleri lazım.
 
*Sizce Diğer ülkelerde de bu şekilde bir darbe yaşanacak mı?

Çad'da son zamanlarda bir hareketlilik var. Kamerun’da da böyle bir darbenin yaşanmasını bekliyorum. Bunlarda birlikte Doğu Afrika ülkesi olan Ruanda’da da bir darbenin gerçekleşmesi muhtemeldir. Aslında Ruanda Afrika’nın en gelişmiş ve en istikrarlı ülkesidir ama liderini devirebilirler.

*Ruanda istikrarlı bir ülkeyse peki neden darbe yaşansın?

Afrika’nın kendisinin belirlediği bir kaderi yok. Afrika’nın medyası veya kendi politik söylemleri yok. Afrika’nın bağımsız bir ekonomisi yok. Bu nedenle bağımsız bir ülke olmak için Ruanda’da da darbe yaşanabilir. Mesela aldığımız bilgilere göre Ruanda lideri üst kademedeki bütün askerlerini emekli etti. Emekli yapması şu demek ordunun müdahale etmesinden endişeli. Şunu da söyleyelim Batı, Ruanda ordusunu teröre karşı kullanmak istiyor. Ruanda hükümeti ordunun Batı ile bu kadar ilişkili ve bağımlı olmasından kaygılı. Bu nedenle üst kademedeki bütün askerlerini emekli ederek darbe yaşanmasını engellemek istiyor. Kamerun’da da aynı şey yaşandı. Kamerun hükümeti birçok askerin maaşını ve rütbesini yükseltti ve diğerlerini de emekli  etti.

*Peki Afrika’da eğitim nasıl peki?

Afrika fakir bir kıta olduğu için eğitim seviyesi çok düşük. Tabii İran devleti eğitim konusunda Afrika’ya destek veriyor. İran’ın amacı Afrika’yı sömürmek değil Batı’ya karşı direnen bu ülkelere yardımcı olmaktır. Tabii Türkiye, Rusya ve ya Çin’de bu konuda yatırım yaparsa o zaman Afrika’da bir kalkınma olabilir.

*Bundan sonra Fransa ve batı’nın bu olaylara karşı tepkisi nasıl olacak. Mesela geçenlerde Nijer'de Askeri Konseyi Fransa’nın askeri müdahale için hazırlık yaptığını iddia etmişti.

İlk başta bölgeyi istikrarsızlaştırmak için oradaki terör örgütleri ve yerel aktörleri kullanmaya çalışacaklar, Hatta Nijer Askeri Konseyi, Fransa’nın serbest bıraktığı bazı terör örgütlerinin liderlerinin olduğunu söyledi. İkincisi ekonomi üzerinden baskı uygulayacak mesela bu ülkelere ambargo uygulayacak. Bir de başkaldıran ülkeleri siyasi açıdan izole etmeye çalışacak. Mesela Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu Nijer’i izole etti. Artık Nijer’in müttefiki Burkina Faso ve Mali’dir. Ama askeri müdahale yapamaz bu kadar ülkeye karşı askeri müdahale yapmaz. Şunu da belirtmek isterim Macron hükümeti Afrika ülkeleri ile sorunsuz bir ilişki kurmak istiyor. Macron Afrika’nın kalkınmasını destekleyen bir politika uygulamak istiyor hatta geçenlerde Afrika gençleri zirvesini yaptı ama Fransa askeri ve istihbaratı bu ülkelere baskı uygulayarak zayıflatmak istiyor.(Mehr)